Dr. Monzer Yazji “Eşim ve çocuklarım için çok korkutucu. Çok fazla dostumu ve iş arkadaşımı kaybettim, hayatta olduğum için şanslıyım” diyor.
Dr Yazji çok sayıda savaş alanı ve felaket bölgesinde bulundu. Yedi çocuğu var ve kızı birinci torununa gebe. Fakat Dr. Yazji’nin aklı, konutundan uzaktaki oburlarının çektiği acılarla meşgul.
BBC’ye konuşan tabip “Aileme, Ukrayna’da meslektaşlarımın şu an yaşadığına şahit olurken, burada Teksas’ta oturamam dedim” diyor.
Rus işgali büyük bir hareketlenmeye yol açtı. Birleşmiş Milletler 12 milyondan fazla kişinin meskenlerinden olduğunu söylerken 5,8 milyon kişi öbür ülkelere kaçtı.
Dr. Yazji aksi istikamete seyahat etmeye karar verdi. Ukrayna’nın ateş altındaki kentlerde danışmanlık yapmak, yardımda bulunmak ve ameliyatlar yapmak için.
Sivil bir hekim olarak vazife yapmak, bir cerrahı, çatışmaların dehşetli yaralanmalarına hazırlamıyor. Hasebiyle tabibin tecrübesi, yaralıları için yaşamsal ehemmiyette.
Dr. Yazji, bir savaş bölgesinde karşılaştığı zorlukları ve Suriye’deki tecrübesinin kendisini nasıl hazırladığını BBC’ye anlattı.
Tarih tekerrür ediyor
Dr Monzer Yazji, şu ana dek ameliyat yapmak ve tabipleri eğitmek için üç sefer Ukrayna’ya gitti.“Burada tarih tekerrür ediyor üzere. Ukrayna halkı, Suriyeliler’in yaşadıklarını yaşıyor”
Dr. Yazji tıp eğitimini Suriye ve İngiltere’de tamamladı. 1998’de ABD’ye yerleşti ve birkaç yıl sonra felaket bölgelerine birinci gidenlerden biri oldu.
Suriye savaşın pençesine düştüğünde, çalışmaları ferdî bir hal aldı. 2012’de Tıbbi Bakım ve Yardım Örgütleri Birliğini (UOSSM) kurdu ve Suriye’deki iç savaş sırasında 30’dan fazla tıbbi misyona katıldı.
Dr. Yazji, tabip olduğunda ettiği yemini tutmak istediğini söylüyor: Irkı ve ulusu ne olursa olsun gereksinim sahiplerine yardım etmek. Yemini, savaş başladığından bu yana üç sefer tabibi Ukrayna’ya gönderdi.
Aman vermeyen bombardıman altında hasta tedavi etmeye çalışmanın ne demek olduğunu biliyor.
“Suriye’de çalışırken, hastanenin ikinci katında bir roket patladı. Uydu telefonuyla karımı aradım ancak ona sağ çıkamayabileceğimi söylemedim. ‘Seni seviyorum. Lütfen çocuklarımıza güzel bak’ diyebildim.”
Dr Monzer Yazji (solda) Ukraynalı hekimlere Suriye’deki tecrübelerini aktarıyor.Neyse ki bu hekimin eşiyle son vedası olmadı ve itimatla ABD’ye, meskenine döndü.
Çağdaş savaşın, uzun aralıklı toplar, insansız hava araçları ve balistik füzelerle yapılması, savaşa direkt müdahil olmayanların da inançta olmadığı manasına geliyor.
Dr. Yazji, savaş bölgelerine yaptığı seyahatlerin ölme ve yaralanması riskini artırdığının farkında lakin yeniden de kararlı.
“Benim ömrüm onlarınkinden daha kıymetli değil. Birinin hayatını kurtarmak benim için çok manalı. Kendimden daha büyük bir şeyin modülü olduğumu hissetmek bana huzur veriyor.”
Vefatla dans
Ukrayna’ya birinci ziyaretini yaptığı Mart ayında, kaldığı yerin yakınlarına roket hücumları yapılıyordu.
“Her yer sallanıyordu” diye anımsıyor Dr. Yazji: “Sirenleri ve patlamaları duymak korkutucu.”
UOSSM USA Dr Monzer Yazji (sağda) – David Nott (ortada) -Ukraynalı meslektaşlarıyla internet ve telefon iletişimerini sürdürüyor. Lakin yeniden de planlandığı üzere devam etti ve sıhhat altyapısını kayıt altına aldı.
En çok muhtaçlık duyulan ilaçları ve gereçleri belirledi ve kendisine katılmaya hazır Ukraynalı tabip aradı.
Ukrayna’ya ikinci seyahatinde, Kiev, Lviv ve Lutsk kentinde üç klinik açtı.
Günde altı ameliyat
Geçen ayki üçüncü Ukrayna seyahatinde ülkenin doğusuna gidip ameliyatlar yapmaya başladı. Bazen günde altı defa.
“Çok karmaşık ameliyatlar yapmak zorundayız. Bir kişi omzunun üzerinden bir parçayı kaybetmiş, göğsünden ve kollarından yaralanmıştı.”
Rus bombardımanının kurbanı, müdahalesi sayesinde hayatta kaldı.
Deri alınması ve yerleştirilmesini de içeren ameliyatlar, çok az su ya da elektrik varken bile yapılmak zorunda.
UOSSM USA Dr Yazji, Ukrayna’ya üçüncü ziyaretinde ameliyatlara başladı. Dr. Yazji, hava bombardımanında yaralananları tedavi etmenin bilhassa güç olduğunu söylüyor.
“Bazı hastaların kırık, çıkık, yanık üzere birden çok yarası oluyor, hatta bazen bedenlerinin bir modülü kaybolmuş oluyor.”
Yıllarca acil servislerde çalışmış sivil hekimlerin bile bir savaş bölgesindeki yaralanmaların boyutları ve ciddiyeti altında basitçe ezilebileceğini anlatıyor.
“Bir savaş alanına gitmemişseniz, asla bu türlü yaralar görmezsiniz. O nedenle özel bir yaklaşımınız olmalı, tıp fakültelerinde öğretilen klâsik yaklaşım değil.”
Suriye’den Ukrayna’ya
Doğu Ukrayna’nın birtakım yerlerinde, tabipler ve hemşireler inançta kalabilmek için kaçtı.
Geride kalan tıbbi vazifeliler ise yorgun ve tükenmiş haldeler. Lakin Dr. Yazji onlara eğitim veriyor ve yeni teknikleri denemeleri için teşvik ediyor.
Dr. Yaji “Ukrayna’nın doğusunda, daha öne hiç yapmadığı bir ameliyatı yapmak isteyen harikulade bir ortopedi cerrahıyla tanıştık. Kendisini teşvik ettik ve başardığını görmek çok güzeldi” diyor.
Her şeyin, en kolay ilaç ve gereçlerin bile meşakkati yaşanıyor. Lakin Dr. Yazji, Suriye’deki durumun kimi açılardan çok daha makus olduğunu belirtiyor.
Getty Images Suriye’de savaş sırasında sıhhat tesislerinin şartları berbattı ve 800’den fazla sıhhat çalışanı öldü. “Ukrayna’da hükümet hala denetimi elinde tutuyor ve işliyor. Suriye’de kuşatma altındaki kentlere hekim ve ilaçları kaçak sokardık.”
Çalıştığı kentler ve hastanelerin ismini vermekten kaçınıyor.
Suriyeli hekimler işlerini yapmaya çalışırken ağır bir bedel ödediler. İnsan Hakları İçin Hekimler 2011-2011 ortasında 930 tıp çalışanının öldüğünü söylüyor. Ölen hekimler ortasında, Dr. Yazji ile birlikte çalışanlar da var.
“Diğerlerini kurtarmaya çalışırken hayatlarını kaybettiler. Bu, hayatta en onur verici şey” diyor.
Kuruluşundaki Suriyeli hekimler şu anda Ukrayna’da çalışıyor ve Dr. Yazji, Ukraynalı hekimlerin eğitimi için ünlü İngiliz savaş travmaları cerrahı David Nott ile yakın mesai yapıyor.
Savaş kabahatlerini belgelemek
Hastanelerin ve sıhhat tesislerinin taammüden maksat alınması, kimyasal silah kullanımı ya da sivillerin taammüden öldürülmesi üzere potansiyel savaş kabahatlerini belgelemeleri için eğitmek de, Dr. Yazji’nin çok kıymetli olduğunu söylediği diğer bir fonksiyonu.
Yaralılara bakan ve otopsi yapan tabipler, savaş kabahati ispatlarının toplanmasında yardımcı olabilir.“Bir yaralanmayı ve buna neyin yol açtığını hekimin değerlendirmesi değerli. Birinci müdahale edenler ve birinci şahitler onlar” diyor.
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) Ukrayna’da sıhhat tesislerine yapılan atakları belgeliyor. Savaşın yalnızca birinci altı haftasında sıhhat tesislerine 103 akın yapıldı ve 73 kişi öldü.
Kiev’in kuzeyindeki toplu mezarlardan çıkartılan cesetlere otopsi yapan tabipler, kimi bayanların öldürülmeden evvel Rus güçlerinin tecavüzüne dair deliller bulduklarını söylemişti.
“Doktorlara söylüyorum. Yardım etmek sizin sorumluluğunuz, aksi takdirde katilin cezasız kalmasına müsaade veriyorsunuz.”
‘Geri döneceğim’
Dr. Yazji Ukrayna’dan geri döndükten sonra, cephedeki tabiplerle internet ve telefonla görüştüğünü anlatıyor. Aklı orada tanıştığı insanlara gidiyor:
“Yani haberlerde görmüşüm üzere değildi. Yanlarındaydım ve kimilerini tedavi ediyordum. Konuta döndüğümde onları düşünüyorum ve uyuyamıyorum. Kimileri artık ortamızda değil. Çok üzücü.”
UOSSM USAYaralananlardan kimilerinin artık hiç olağan yaşama dönemeyeceğini, birçoğunun organ kaybı ya da travma sonrası gerilim bozukluğu için yıllar süren tedaviler görmek zorunda kalacağını söylüyor.
Lakin Dr. Yazji Ukraynalılara uzun vadede de yardımcı olmaya kararlı:
“Otelde resepsiyon vazifelisi ne yaptığımı öğrendiğinde bana sarıldı. Hiçbir şey için para almayacaklarını söyledi.”
Lakin Dr. Yazji hesabını nasıl ödeyeceğini biliyor:
“Ayrılırken ağlamaya başladım. Çok duygusallaştım. Onlara geri döneceğime dair kelam verdim.”
Yorumlar