'Ukrayna'da barışı sağlasalar daha kolay olur ama orada da bir Amerikan tezgahı var'

Avrupa Birliği (AB), Biden idaresinin Minsk Anlaşması’nın mevtini ilan ettirmesiyle başlayan süreçte Rusya Federasyonu’na karşı ağır yaptırımlarla sert tavır alırken, güç ikileminden kurtulamıyor. AB’nin hazırladığı 6’ıncı yaptırım paketine Rusya‘dan petrol alımını sokma tartışmaları çıkmaza girdi. Avrupa ülkeleri, petrol ve doğalgazda Rusya‘ya bağımlılık yüzünden birlik sergileyemez haldeyken, kimi üyelere muafiyet tanınması tartışmaları başladı.

AB başka yandan Kiev’deki çok sağcı rejimi birliğe jet süratiyle üye yapmak için kolları sıvamış durumda. Lakin Ukrayna’da 2014 darbesinden bu yana açık Banderist eğilimlerin hakim olduğu rejimin AB’nin ortaya koyduğu kriterlere nasıl olup da ahenk sağlayacağı belirtilmiyor. Bu şartlarda Fransa’dan Kiev’e üyelik kelamı verilmesinin ‘aldatmaca olacağı’ çıkışı gelirken, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, ‘Avrupa Siyasi Topluluğu’ diye yeni bir yapı önerisi ortaya attı.

Bu şartlarda AB’nin kapısında ‘kriterler’ denilerek onyıllardır bekletilen Türkiye, Ukrayna krizi vesilesiyle öne çıkmışken, Avrupa’nın güç krizinde de oynayabileceği muhtemel rollerden bahsediliyor.

Avrupa Birliğİ’nin ‘Ukrayna çıkmazını’ Avrupa Birliği ve Global Araştırmalar Derneği (ABKAD) Lider Yardımcısı Can Baydarol ile konuştuk.

‘Avrupa siyasi birliğinin ismi birlik lakin ortada birlik yok’

Can Baydarol, Ukrayna’nın jet süratle AB üyesi yapılması tartışmalarında işin teknik boyutuna Türkiye örneğiyle dikkat çekerken, Macron’un Ukrayna için ‘yeni bir statü yaratma’ tartışmalarına işaret etmiş olabileceği görüşünde. Bayradol, AB’nin isminin ‘birlik’ olduğunu fakat ortada siyasi birlik bulunmadığını anımsattı:

“Tam üyelik problemi olduğu vakit işin teknik boyutu var. Türkiye ile müzakerelere başladılar, 35 başlık çıktı. Her biri birbirinden mecburî, milyon küsür sayfalık müktesebat, buna ahenk sıkıntıları hepsi müzakereye tabi ve çok teknik mevzular. Üretim standardından tarladaki salatalığın standardına kadar bir sürü şey var. Haydi ben tam üye olmak istiyorum, alın beni demekle olmuyor. Sanki yeni bir statü yaratabilir miyiz, Macron’dan anladığım biraz o. Avrupa siyasi birliği, ismi birlik ancak ortada birlik yok aslında. 93 Kasım’da yürürlüğe giren Maastricht Antlaşması, AB’yi kuran antlaşması fakat içeriğine baktığınızda AB’nin nasıl kurulacağını tanım eden antlaşmadır. Ortada bir ortak dış siyaset ve güvenlik siyaseti çizgisi olmadığı oranda hiçbir formda AB kurulmuş değildir. Euroya geçtiler. Adalet ve içişleri konusunda işbirliği Schengen, o da anlaşıldı. Ancak bu kadar. Münasebetiyle bunun ötesinde artık siyasi bir birlik olur mu o da tartışmalı bir husus. Amerika ağzıyla konuşan kuşatma sonucunda NATO’nun konsolide olduğunu sav ediyorlar.”

‘Macaristan, Bulgaristan, Slovakya ve Çek Cumhuriyeti direkt doğruya Rusya’ya bağımlı yaşıyor’

Macaristan, Bulgaristan, Slovakya ve Çek Cumhuriyeti’nin petrol ve türevleri konusunda Rusya’ya bağımlı olduğuna, Almanya’nın da büyük bağımlılığı bulunduğuna dikkat çeken Baydarol, Rusya’ya güç yaptırımlarının ağır bedellerine atıfta bulundu. ‘Yeşil enerjiye’ geçişin Avrupa için uzak bir tarihte mümkün olduğunu söyleyen Baydarol, “Bir anda bir baktık Türkiye çok kilit ülke üzere geldi” vurgusu yaptı:

“6. paket ve petrol ve türevleri konusunda Von der Leyen, ‘Biz Rusya’dan petrol ve türevlerini tedarik etmeye devam ettiğimiz sürece direkt doğruya Ukrayna’ya karşı Rusya’nın mali gücünü oluşturuyoruz. Ambargo uygulayarak vazgeçelim’ diyor. Düzgün de dört tane ülke var. Bizim bütün yapımız Rusya’dan petrol ve türevlerini sağlamakla devam ediyor. Macaristan, Bulgaristan, Slovakya ve Çek Cumhuriyeti. Bu dört ülke direkt doğruya Rusya’ya bağımlı yaşıyorlar. Dışarıdan tedarik etmeye kalksalar bütün sistemlerini değiştirmek zorunda kalacaklar. O denli denize Bulgaristan dışında bir teması yok. Bulgaristan’a da Karadeniz’den temas var. Hasebiyle gemilerin yanaşıp da bu ülkelere petrol ve türevleri vermesi imkansız. Bu yüzden çok daha değerliye tedarik etmek zorunda kalacaklar. Aslında AB’nin de çok gelişmiş ülkeleri değiller, yok dediler. Doğalgaz kelam konusu olduğunda da başta Almanya ortaya çıkıyor, o çok büyük bir bağımlılık içerisinde. O nedenle güç çeşitlendirmesine gidelim, yeşil güç olsun. O 2050 gayesi. Bugünden yarına olacak bir şey değil. Bir anda bir baktık Türkiye çok kilit ülke üzere geldi.”

‘Türkiye, Suudi Arabistan ve BAE ile barıştı, ben barış konusunda Sisi ve Esad’ın da yolda olduğu düşüncesindeyim’

Türkiye’nin Avrupa nezdinde inisiyatif kazandığı, örneğin Irak’a yönelik harekatına Avrupa’da kimsein ses bile çıkartmadığını anımsatan Baydarol, bunda Türkiye’nin alternatif güç güzergahında bulunmasının rolüne dikkat çekti. Baydarol, Ankara’nın son devirde İsrail, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile attığı adımları hatırlatarak, sıranın Mısır ve Suriye olabileceğini söz etti:

“Son harekat geçen sene olsa bu sıralarda batı ne bağırırdı lakin artık hepsi susmuş vaziyette. Türkiye ne yaparsa yapsın diyorlar. Zira güç problematiği bütün dış politikayı değiştirir. Bir baktık Antalya’da meşhur diplomasi forumu yapılırken Herzog ile 16 sene sonra Türkiye’ye gelen bir İsrail Cumhurbaşkanı gördük. Türkiye, Suudi Arabistan ve BAE ile barıştı. Ben barış konusunda Sisi ve Esad’ın da yolda olduğu fikrindeyim. Zira sonuçta gaye petrol ve türevleri olsuni doğal gaz olsun Türkiye alışılmış ki bunu üreten ülke değil ancak Türkiye bütün yolların geçtiği yerdeki merkezi statüde bir ülke. Hasebiyle Kuzey Irak’ın, Suriye’de pek bir şey yoktur ancak Azerbaycan hatta Türkmenistan’ın Azerbaycan’a kontağı, İran’ı sisteme dahil edilmesi; lakin o vakit Rus doğal gazı, petrol ve türevlerine alternatif bir yol çıkartabilir.”

‘Avrupa ne yaparsa yapsın dönüp kendini vuruyor’

“Ukrayna’da barışı sağlasalar daha kolay olur ancak orada da bir Amerikan tezgahı var” diyen Baydarol, ABD‘nin Türkiye‘nin daha merkezi hale gelmesini çok da istemeyeceği zira kendi kaya gazı ve petrolünü Avrupa‘ya satmanın peşinde olduğunu lisana getirdi. Rusya’nın ambargo karşısında tek alternatifinin Avrupa olmadığını da belirten Baydarol, AB açısından ortaya bir açmaz çıktığını vurguladı:

“Ukrayna’da barış sağlasalar daha kolay olur fakat orada da bir Amerikan tezgahı var. Bu savaş ne kadar sürerse o kadar yeterli diyor. Türkiye’nin merkezi hale gelmesinin ABD tarafından çok da istendiğini düşünmüyorum. Zira Amerika kendi kaya gazı ve petrolünü Avrupa’ya değerli satmanın peşinde. Yani oyun içinde oyun var. İş o denli bir yere geliyor ki Rusya’ya bu ambargoyu uyguladığınızda Rusya’nın tek alternatifi Avrupa değil, çabucak kapısında Çin ve Hindistan var. Ancak siz petrolü ve doğal gazı sonlu hale getirerek arzını engellediğiniz vakit dünyadaki fiyatlar artacak. Fiyatlar artınca Rusya daha fazla para kazanacak. Münasebetiyle AB’nin açmazı dediğim şey bu. Ne yaparsan yap dönüp kendini vuruyorsun.”

‘Türkiye’nin kara ve demiryollarının bir an evvel işler hale getirilmesi gerekiyor’

Türkiye’deki ekonomik durumun ‘çifte kriz’ halinde olduğunu söyleyen Baydarol, ülkenin dünya tedarik zincirinde rol oynayabilmesi için kara ve demiryollarının işler hale getirilmesi görüşünde:

“Türkiye’de ikili kavrulmuş bir kriz yaşıyoruz, hatta bir belirsizlik yaşıyoruz. Lakin dünyada da bir ekonomik kriz hele pandemi sonrasında devam ediyor. Güç fiyatlarının yükselmesiyle bu kriz daha da beter hale geliyor. Öteki taraftan bu tedarik zinciri dediğimiz yani malların gidiş ve geliş yolları da tıkanmış vaziyette. Bu sefer Türkiye öteki bir kıymet kazanıyor. Jenerasyon Yol dediğimiz Çin ile Avrupa’yı bağlayan yol kuzeyde Rusya ve Ukrayna üzerinden geçiyordu, artık o yol kapandı. Bütün yol Türkiye üzerinden geçiyor artık. Türkiye’den de güç geçiyor. Zira hudut kapıları problemli. Gürcistan Hudut Kapısı’nda 50 km kuyruk olduğunu öğreniyoruz. Bulgaristan Hudut Kapısı’nda 35 km kuyruk var. TIR’lar en optimist ihtimalle 2-7 gün içinde geçiyor habelerini görüyoruz. Hasebiyle büyük bir ekonomik aktivitenin dönmesi var. Çin’de yeni bir pandemi tasasıyla ki pek o denli bir şey yok galiba limanlarını kapattı. Çin’in kapısında binlerce gemi bekliyor. Mal akışkanlığı da durmuş vaziyette. Bütün bunların tahlili için Türkiye’nin kara ve demir yollarının bir an evvel işler hale getirilmesi gerekiyor. Lakin öteki tarafta da Türkiye ile AB hengame etmeye devam ediyor. Kavala davası, Demirtaş davası, AİHM kararlarına uymuyorsunuz. Öteki tarafta da Cumhurbaşkanı’nın açıklamasında enteresan bir cümle var. Avrupa müktesebatına büsbütün uyumluyuz üzere bir şey. Avrupa müktesebatına ahenk için öncelikle AİHM kararlarına saygılı olmak gerekiyor. Paradigma değişti fakat sonu nereye çıkar onu göreceğiz.”